تصويرسازي ازنگاه ليلا رخشي قاضياني

پيشينه تاريخي كميك استريپ ها در جهان به دهه هاي پاياني سده نوزدهم باز مي گردد. نخست در نشريه هاي اروپايي و سپس امريكايي ، گونه اي از روايت هاي تصويري به وجود آمد كه مي توان آن را شكل اوليه كميك استريپ در سده بيستم دانست . درروايت هايي كه بيشتر طنز آميز بودند . تصويرها به شكل پياپي مفهومي رابيان مي كردند. اگر متني تصويرهارا همراهي مي كرد . بيرون از كادر تصويرقرارمي گرفت . اين گونه روايت هاي تصويري راكه كاملا با تصويرگري سنتي تفاوت داشت ، كارتون مي ناميدند . از آغاز سده بيستم كميك استريپ در اروپا رواج يافت .

كميك استريپ ها از همان آغاز كار، گونه هاي مختلفي را دربرمي گرفتند . كميك استريپ خانوادگي يكي از رايج ترين گونه هاي كميك استريپ درنشريه هاي امريكايي به شمارمي رفت . استفاده از دو شخصيت كودك عصيانگر كه دربرابربزرگسالان مي ايستند ، ازالگوهاي رايج در كميك استريپ ها بود كه ازسوي كودكان و نوجوانان نيز بااستقبال بسيار روبه رو مي شد.با گسترش كميك استريپ ها درنشريه هاي گوناگون ، شمارفرواني از قصه هاي عاميانه ، داستان هاي پريان و نمايشنامه هاي اخلاقي به دنياي كميك استريپ راه يافتند . اگرچه دركميك استريپ هاي اوليه از ماجرا به عنوان ابزاري براي ايجاد حركت بيشتر استفاده مي شد ، كميك هاي ماجرايي كمي ديرتر ، از دهه 1920 م . به بعد منتشر شدند . موريس هورن در كتاب فرهنگنامه كميك هاي جهان براين باور است كه كميك ها در اين دوره نه تنها از جنبه درونمايه ، بلكه از ديدگاه فرم نيز دگرگون شدند. كميك استريپ هاي جديدتر ، خود رااز سبك كاريكاتوري و طراحي آزادرهانيدند و از جنبه طراحي گرافيكي به تصويرگري ژورناليستي واز جنبه تركيب بندي به هنر فيگوراتيو نزديك شدند . از آنجا كه برشمارسكانس هاي اين كميك استريپ ها نيز افزوده شد ، همساني هايي با سينما يافتند . نمونه اي از برجسته ترين كميك استريپ هاي ماجرايي در اين دوره تارزان اثر هارولد فاستروبوكي راجرز اثرنولان و كالكين است كه به بسياري از نشريه هاي نوجوانان سراسر جهان و از جمله ايران راه يافتند . در اين دوره ، شمارهي ازرمان هاي نامدارو داستان ها و حماسه هاي قهرماني نيز كه براي بيان آن ها به شمار بيشتري از تصويرهاي منسجم نياز بو . به شكل كميك استريپ درآمدند . در دهه 1930 م . چند شخصيت فيلم هاي كارتوني ، نخست ميكي ماوس وسپس ديگر همتايانش همچون دانلد داك و يافليكس گربه در گستره كميك استريپ پا به عرص وجود گذاشتند . يكي از بهترين و تخيلي ترين كميك استريپ هايي كه دراين دوران در اروپا منتشر شد ، بي گمان تن تن اثر جرج رمي ، نامدار به هرج بود كه موفقيت جهاني يافت .

دراين دهه در آغاز در آمريكا و سپس در سراسر دنيا از جمله انگلستان ، ژاپن ، اتريش واسپانيا ، شماري از كميك استريپ ها با ويژگي كنش محورپديد آمدندكه با استقبال فراوان روبه روشدند. سوپرمن اثرنويسندگان / هنرمندان جري سيگل و جوشوستردرزمره كميك استريپ هاي كنش محور بود كه اگرچه نخست درسال 1933 م . بااستقبال نشريه ها و خوانندگان آن ها روبه رو نشد ، پس از مدتي با انتشار در نخستين شماره نشريه اكشن كميك در سال 1938 م . ناگهان به كاميابي و آوازه جهاني دست يافت .

رخداد جنگ جهاني دوم ، دگرگوني ژرفي در كميك استريپ ها پديد آورد و گونه كميك استريپ هاي جنگي به وجود آمد . در اين دگرگوني ، بيشتر قهرمانان كميك استريپ هاي ماجرايي و كنش محور به لباس افسران ارتش امريك درآمدند و از جنبه رواني مردم را براي جنگ آماده ساختند .

در همين هنگام كميك استريپ ها كه اكنون پيشينه اي 40 ساله پشت سرخود داشتند ، به ايران نيز راه يافتند و به سبب گيرايي بسيار براي كودكان ، به شكل پراكنده و ابتدايي در نشريه ها منتشر شدند .

درميان كميك استريپ هاي خارجي كه در نشريه هاي گوناگون كودكان در اين دوره به چاپ رسيده اند ، گونه هاي مختلفي از افسانه ها تا داستان هاي ماجرايي و داستان هاي جنگ ، بنا به روش و خط مشي نشريه منتشر شده اند . براي نمونه ، نشريه نونهالان كه از سوي سفارت انگلستان در گرماگرم جنگ جهاني دوم آغاز به انتشار كرد ، چند كميك استريپ منتشر ساخت كه درونمايه همگي آن ها ستايش نقش دولت انگلستان وسربازان آن در جنگ بود . از شماره 19 ، اول تير 1323 ، كميك استريپ ماجرايي - جنگي بوب ستانتون مامور عكس برداري كوماندوها به شكل دنباله دار آغاز به انتشار كرد . در مقدمه اي براين داستان آمده است : بوب ستانتون انگليسي پيش از جنگ كنوني عكاس بود . در آغاز جنگ وارد ارتش انگلستان گرديد و دريكي از واحد هاي كوماندوها مامور عكسبرداري اكتشافي شد . بوب در مدت خدمتش ماموريتهاي خطرناك و مهمي را انجام داده است . شرح ماموريت ها و ماجراهاي اين داستان در زير هر تصوير ، خارج از كادرهاي تصويري به ترتيب شماره آمده است . اين شرح از زبان سوم شخص است و هيچ گفتاري در آن وجود ندارد .

شرح زندگاني وينستون چرچيل نخست وزير انگلستان در دوران جنگ ، در مرداد 1324 دردو شماره 47 و 48 و شرح زندگاني لرد لوئي منت باتن كه درباره قهرماني هاي او در فرماندهي بخشي از لشكر انگلستان در دوران جنگ است ، در شماره 45 ، تير 1324 به شكل دنباله دار ، از كميك استريپ هايي بودند كه در دوران فعاليت اين نشريه منتشر شدند .

گونه اي از نخستين شكل هاي كميك استريپ كه در اروپا به كارتون شناخته شده بود ، روايت تصويري بدون متني است كه در خود طنزي نهفته دارد . نشريه هاي بزرگسالان ، گاه از اين كارتون ها براي بيان يك موضوع اجتماعي يا سياسي سود مي جستند . از كارتون ها در نشريه هاي كودكان نيز بسيار استقبال مي شد . آن ها افزون برطنز كه كودكان ازآن لذت مي بردند ، گاه پيام هايي اخلاقي نيز دربرداشتند . داستاني از دخو از اين گونه كميك استريپ هاست كه از همان نخستين شماره هاي تهران مصور كوچولوها به شكل منظم منتشر مي شد .